پایان نامه بررسی فقهی و حقوقی بلوغ و سن مسئولیت کیفری

چکیده

یکی از مسائلی که از جنبه های گوناگون فقهی و حقوقی قابل بحث و برررسی می باشد و نیز از لحاظ اجتماعی امروزه مورد توجه قرار گرفته است مسأ له بلوغ است، بلوغ عبارتست از مرحله ای از زندگی که در آن صفات ثانویه جنسی بارز شده و انسان قادر بر تولید مثل می گردد و قانونگذار رسیدن به این مرحله را شرط تعلّق تکلیف دانسته است از همین جا اهمیت موضوع مشخص می گردد که شارع مقدس با ورود شخص به این مرحله، احکام و تکالیفی را بر شخص مکلّف واجب نموده است و انجام یا ترک افعال را از فرد مکلّف می خواهد بالطبع این مرحله ( بلوغ ) با یک سری علائم و اوصافی همراه است که این علائم و اوصاف ملاک تعیین آن می باشد.

این تحقیق بر آن است که این مسأله را از دیدگاه آیات، روایات فقه امامیه مورد بررسی قرار دهد و همچنین درصدد پاسخ به این سئوال هست که آیا مقصود از بلوغ در اسلام بلوغ جنسی است یعنی رسیدن پسر و دختر به حدّی که قوای جنسی آنان به حدّ کمال رسیده باشد به گونهای که بطور طبیعی بتواند تولید مثل نمایند و هر گاه به این حد از کمال نرسند بالغ نیستند و احکامتکلیفی و وضعی متوجه آنان نمی گردد یا مقصود از بلوغ در اسلامبلوغ سنیاست ، یعنی وقتی به سن خاصی رسیدندآنها بالغ محسوب می شوند و احکام بلوغ بر آنان مترتبمی شود .

به عبارت دیگر آیا بلوغ یک امر تکوینی است یا یک امر تشریعی و همچنین به دنبال پاسخ به این مسأله می باشد که اگر منظور از بلوغ، بلوغ جنسی (تکوینی) باشد چه علائم و نشانه هایی دارد و اگر منظور از آن، بلوغ سنی است چه سنی می تواند مناسب ترین باشد و طریق تعیین آن کدام است، بر این اساس آراء فقهای امامیه به دو قسم تقسیم می شود : 1) رأی مشهور 2) آراءغیر مشهور

شارع مقدس آسان ترین و راحت ترین راه را برای بلوغ شخص قرار داده که همان شاخص قرار دادن بلوغ جنسی است و همچنین سن بلوغ یکی از مسائل اختلافی فقها است وجود روایات متعدد و گوناگون در مورد سن بلوغ باعث شده نظرات فقهاء در این موارد یکسان نباشد و همچنین تحقیق بر آن است که مشخص کند انسان از چه سنی دارای مسئولیت کیفری است؟ آیا فقط یک سن مشخص ملاک عمل قرار می گیرد یا اینکه سنهای متفاوتی در دختران و پسران می باشد که بایستی بعد از رسیدن به این سن در صورتی که جرمی مرتکب شدند مجازات آن اعمال گردد و یا اینکه تا چه سنی مسئولیت کیفری ندارند و د ر صورت ارتکاب جرم در این سن جبران خسارت به عهده چه کسی است .

کلمات کلیدی: بلوغ - سن -مسئولیت کیفری - رشد -قوه تمییز

بررسی سن مسئولیت نسبی کیفری

قبل از طرح مسئله سن مسئولیت کیفری، لازم است متذکر شویم که معمولاً از نظر فقهی و حقوقی، اشخاص قبل از رسیدن به سن مسئولیت تام کیفری، کودک نامیده می شوند. از این رو، می بایست قبل از وارد شدن در بحث، به تعریف کودک و بیان زمان شروع و پایان کودکی بپردازیم تا برای ما این مسئله روشن شود که آیا تمام دوران کودکی سن مسئولیت نسبی گویند و یا اینکه تنها مرحله خاصی از دوران طفولیت را می توان سن مسئولیت نسبی نامید و در صورت ارتکاب جرم توسط کودک در این دوران، چه تدابیری برای آن اندیشیده شده است؟

کودک (صغیر) در اصطلاح فقهی و حقوقی، به کسی گفته می شود که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد و آن نه سال قمری در دختر و پانزده سال قمری در پسر است، زیرا وصف صغر در برابر کبر و بلوغ که صفت شخص بالغ است قرار می گیرد.

شروع کودکی نیز قبل از تولد، یعنی از زمان جنینی است، همانطور که در قرآنآمده، زیرا در آن زمان فرد دارای حیات می باشد و بدین جهت شایسته است که مورد حمایت قرار گیرد تا حقی از کودکی که در آینده متولد خواهد شد تضییع نشود؛این حمایت ها، هم در کتب فقهی و هم در قوانین موضوعه ایران منعکس شده است، مانند ماده 487 ق.م.1که برای سقط جنین از نطفه تا مراحل دیگر، دیه خاص در نظر گرفته شده است....

فهرست مطالب

چکیده

مقدمه

الف)بیان مساله

ب)سوالات تحقیق

ج)پیشینه تحقیق

د)فرضیه ها

و)اهداف تحقیق

ه)روش تحقیق

ی)ساماندهی تحقیق

فصل اول

کلیات و مفاهیم

گفتار اول : بلوغ

مبحث اول : معنای بلوغ

مبحث دوم : بلوغ در قرآن

بند اول :بلوغ حلم

بند دوم : بلوغ نکاح

بند سوم : بلوغ اشد

مبحث دوم : سن

مبحث سوم : مسئولیت

بند اول : مسئولیت در قرآن

بند دوم :مسئولیت به معنای اثر شرعی اعمال و رفتار آدمی

بند سوم : اقسام مسئولیت

بند چهارم : تفاوت مسئولیت اخلاقی با مسئولیت مدنی و کیفری

بند پنجم : تفاوت مسئولیت کیفری با مسئولیت مدنی

مبحث چهارم : کیفر

بند اول : مسئولیت کیفری

بند دوم : سن مسئولیت کیفری

فصل دوم

جایگاه بلوغ در فقه و قوانین

گفتار اول : قلمرو بلوغ

مبحث اول : عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی

بند اول : دلیل اجماع در عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی

بند دوم : دلیل سنت در عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی

بند سوم : دلیل روایات در عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی

مبحث دوم : عدم اعتبار بلوغ در مستحبات و مکروهات

مبحث سوم : احتلام

بند اول : دیدگاه فقهای امامیه در مورد احتلام

بند دوم: احتلام از منظر قرآن

بند سوم : احتلام از منظر روایات

مبحث چهارم : حیض و حمل

بند اول: علایم حیض

بند دوم :عوامل موثر در شروع عادت ماهانه

بند سوم : حیض از دیدگاه فقهای امامیه

بند چهارم : حیض از دیدگاه فقهای مذاهب

بند پنجم : حمل

گفتار دوم : شرایط تحقق مسئولیت کیفری

مبحث اول: عناصر تشکیل دهنده جرم

بند اول : عنصر قانونی

بند دوم : عنصر مادی

بند سوم : عنصر معنوی

مبحث دوم :اهلیت جزایی

بند اول : بلوغ از شرایط عمومی تکلیف

بند دوم : عقل از شرایط عمومی تکلیف

بند سوم : اختیار از شرایط عمومی تکلیف

مبحث سوم : اسباب مانع مجازات

بند اول : معاذیر قانونی

بند دوم : علل موجهه جرم

بند سوم : علل رافع مسئولیت کیفری

فصل سوم

بررسی فقهی و حقوقی سن مسئولیت کیفری

گفتار اول : بررسی سن مسئولیت نسبی کیفری

مبحث اول : بررسی سن مسئولیت نسبی کیفری در فقه

بند اول : حدود

بند دوم : تعزیرات

عدم جواز بیش از ده ضربه

بند سوم : قصاص

بند چهارم : دیات

مبحث دوم : بررسی سن مسئولیت نسبی کیفری در قوانین قبل از انقلاب اسلامی

بند اول : قانون مجازات عمومی مصوب 1304

بند دوم : قانون مربوط به تشکیل دادگاه اطفال مصوب 1338

بند سوم : قانون مجازات عمومی اصلاحی مصوب 1352

مبحث سوم : سن مسئولیت نسبی کیفری در قوانین بعد از انقلاب اسلامی

بند اول : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

بند دوم : لایحه جدید قانون مجازات اسلامی

گفتار دوم : بررسی سن مسئولیت تام کیفری

مبحث دوم : سن مسئولیت تام کیفری در قوانین قبل از انقلاب اسلامی

مبحث سوم : سن مسئولیت تام کیفری در قوانین بعد از انقلاب اسلامی

بند اول : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

بند دوم : لایحه جدید قانون مجازات اسلامی

مبحث چهارم : سن مسئولیت کیفری در قرآن

مبحث پنجم : سن مسئولیت کیفری در سُنّت

نتیجه گیری

پیشنهادها و راهکارها

منابع