تحقیق جایگاه شاهد و شهادت در حقوق جزایی ایران

هدف تحقیق: با توجه با اینکه شهادت به عنوان یکی از موارد ادله اثبات دعوای جزائی نقش مهم و حیاتی و برجسته ای دارد و سرنوشت جال و مال و ناموس افراد را تعیین می کند، لذا سزاوار نیست در اثبات دعاوی به امری که منشأ نامعلوم و مبهم و در نهایت غیر قابل اطمینان است، تمسک جست. بدن جهت هدف از این تحقیق اولا: از لحاظ علمی بررسی شهادت به عنوان یکی از ادله اثبات دعوای جزایی در حقوق کیفری ایران و جایگاه آن در فقه و بررسی شرایط شاهد در فقه و حقوق جزای ایران که منبع و اساس فقهی دارد و همچنین (ثانیا): بررسی شرایط شهادت (اداء و تحمل شهادت) در فقه و حقوق جزای ایران و همچنین (ثالثا): بررسی تشریفات استماع شهادت و وظایف شاهد از منظر فقه و حقوق جزای ایران صورت خواهد پذیرفت.

شهادت شهود علاوه بر عرف عمومی در علم حقوق نیز یکی از اصطلاحات متداول می باشد. و از اولین ادله بشری در اثبات حق یا دفاع از اتهام بوده و تا به امروز به عنوان یکی از ادله اثبات، موجودیت خود را حفظ کرده است. بعلاوه برای برقراری نظم جامعه و تنظیم روابط بین مردم و تأمین رفاه و آسایش عمومی قانون را یاری کرده و در برابر تزلزل به اثبات و دوام نظم جامعه چون دژی محکم ایستادگی، بیان واقعیت و شناساندن منحرفین اجتماعی، دینی و قانونی، می نماید.

حقوق اسلامی از دیرباز یکی از منابع مهم و اساس نظم حقوقی در ایران بوده و در نظام قضایی اسلام مسائل گوناگون آئین را درسی از دیرباز مورد توجه بوده و از دیگر جوامع بشری نظام یافته تر بوده و شهادت از جمله این روش ها و ابتکارها می باشد. اصولاً در اسلام برای اثبات جنایات و گناه ها دو راه اساسی وجود دارد: شهادت افراد عادل و مورد اعتماد و دیگری اقرار متهم. شهادت شهود جهت استفاده دعوی به تبعیت از فقه اسلام در قوانین جاری نیز تجلی یافته است. البته سرچشمه اصلی فقه نیز قرآن می باشد. این کتاب آسمانی در موارد متعددی به شهادت و لزوم اداء و اقامه آن در دعاوی اشاره نموده است.

علی رغم اینکه اثبات هر دعوی چه مدنی و چه جزایی محتاج دلیل بوده و بدون دلیل نمی توان دعوایی را اثبات نمود، شهادت از قدیم الایام از زمره اثبات جرایم و دعاوی بوده و از تاریخ باستان این دلیل طرق سنتی خود را محفوظ داشته و به عصر حاضر در حقوق جلوه گری می نماید. با این تفاوت که در امور مدنی ارائه دلیل بر عهده مدعی است اما در امور جزائی بار دلیل بر عهده مرجع قضایی است. خلاصه آنکه اهمیت شهادت در حفظ حیات بشر شایان بوده و این عمل در اختیار هر فردی گذاشته شده که در هر مکان و در هر زمان تحمل آن را دارا گردیده است. و این موضوع تا حدی مطلوب بوده که شهادت یکی از منابع مهم معلومات بشری نیز بوده تا جائیکه از شهود به چشم و گوش عدالت نام برده شده و شهود جزء یاری دهندگان عدالت هستند.

شرایط شاهد در فقه و حقوق موضوعه

شرایط شهادت جزء قواعد و احکام ماهوی است و می توان بخش عمده ای از این شرایط را در قانون مجازات اسلامی و قانون مدنی جستجو کرد و نیز گرچه شهادت در امور کیفری و مدنی ممکن است ارزش اثباتی متفاوتی داشته باشند اما شرایطی که در ق.م برای شهادت بیان شده است معمولاً اختصاص به شهادت در امور مدنی ندارد بلکه شهادت در دعاوی کیفری هم باید این شرایط را داشته باشد.

قطعی و یقینی بودن شهادت

ماده 1315 ق.م مقرر می دارد: شهادت باید از روی قطع و یقین باشد نه به طور شک و تردید. قطع و یقین در اینجا به معنای علم عادی است که از راه های متعارف و محسوس حاصل می شود و قانون گذار اعتباری برای شهادتی که از راه حدس و گمان و شک حاصل شده باشد، قائل نیست. پس یقینی بودن شهادت باید برای دادگاه احراز شود. ماده 197 ق.آ.د.ک در این خصوص آورده است:دادگاه پرسش هایی را که برای رفع اختلاف و ابهام و روشن شدن موضوع لازم است از طرفین و شهود و مطلعین خواهد نمود .

مطابقت شهادت با دعوا

ماده 1316 ق.م این شرط را چنین بیان کرده است: شهادت باید مطابق با دعوی باشد ولی اگر در لفظ مخالف و در معنی موافق یا کمتر از ادعا باشد ضرری ندارد. هدف از استناد به شهادت پی بردن به امری مجهول است که موضوع دعوا می باشد. پس مفاد شهادت باید مطابق با موضوع دعوا باشد وگرنه فایده ای بر آن مترتب نخواهد بود. پس منظور از شرط مطابقت موضوع دعوا و موضوع شهادت، امکان اثبات دعوا از طریق شهادت است. مثلا اگر خواهان دعوای مالکیت مطرح کند و شهود به تصرفات وی شهادت دهند باید به این شهادت ترتیب اثرداد زیرا از نظر قانون میان تصرفات و مالکیت ملازمه وجود دارد.

فهرست مطالب تحقیق

چکیده

مقدمه

کلیات تحقیق و بیان مسئله

بخش اول: تعریف شهادت

مبحث اول: تعریف شهادت از منظر فقه

مبحث دوم: تعریف شهادت از نظر حقوق موضوعه

بند دوم: حقوق جزا

بخش دوم: ادله اثبات دعوای کیفری

مبحث اول: مفهوم دلیل

بحث دوم: جایگاه شهادت در بین ادله

بخش اول: شرایط و صفات شاهد

مبحث دوم :شرایط سلبی شاهد

مبحث سوم: جرح و تعدیل شاهد

بخش دوم: شرایط شاهد در فقه و حقوق موضوعه

مبحث اول: قطعی و یقینی بودن شهادت

مبحث دوم: مطابقت شهادت با دعوا

مبحث سوم: اتحاد مفاد شهادت ها

مبحث چهارم: شهادت بر شهادت

بخش اول: تشریفات استماع شهادت

مبحث اول: تشریفات احضار و جلب و تحقیق از شهود

مبحث دوم: رفتن قاضی به محل اقامت شهود

بخش دوم: حقوق و تکالیف شاهد

مبحث اول: مطالبه هزینه

مبحث دوم: شهادت دروغ و رجوع از شهادت

نتیجه گیری

پیشنهادها

منابع و مأخذ