مقاله تحلیل محتوا

مقاله تحلیل محتوا

قسمتی از متن:

چكیده:

روش تحلیل در میان روش های تحقیق به عنوان یك روش ارزشمند شناخته شده است. عینیت، انتظام، عمومیت و تا آنجا كه ممكن است كمی بودن از ویژگی های بارز روش تحلیل محتوا می باشند. این روش در حوزه كتابداری به معنای عینیت بخشیدن، كمی كردن، سنجش پذیر كردن پیام ها از طریق نمادهای مشخص است. متن نقطه آغاز برای اجرای تجزیه و تحلیل سند است. مراحل انجام روش تحلیل محتوا عبارتست از: 1. تحدبد موضوع، 2. تعیین جامعه آماری   3. مشاهده آزاد            4. نهایی سازی فرضیه ها و تبدیل آنها به مضمون ها با مقوله ها  5. تمهید معرف ها        6. تهیه پرسشنامه معكوس

هنگامیكه تعداد مقوله ها بسیار زیاد باشند و یا به منظور ایجاد«فرهنگ واژگان» و نیز به منظور صرفه جویی در وقت و كاهش هزینه ها از رایانه می توان استفاده نمود.

قدرت و قابلیت انسان در جهان پرتحول كنونی موجب پیدایش حوزه های متعدد و گوناگونی شده است كه تلاش در جهت حصول دانش و آگاهی بیشتر در این حوزه ها، عصر كنونی را به عصر«انفجار اطلاعات» تبدیل كرده است. حضور انسان در دنیای گسترده اطلاعات مستلزم وجود ابزارها، روش ها و تجهیزاتی است كه دستیابی وی را به آنچه می خواهد ممكن می سازد. وضع استانداردهایی برای نشریات و نیز تحلیل محتوا و تحلیل استنادی راه هایی هستند كه استفاده كنندگان و كتابداران را در جهت شناخت بهتر نشریات كمك می كنند.

روش تحلیل محتوا در بسیاری از زمینه های تحقیقاتی به عنوان روشی ارزشمند شناخته شده است. از سوی دیگر، این روش دارای قابلیت های زیادی برای جمع آوری و طبقه بندی داده های عینی است، گرچه از این روش نمی توان برای همه انواع مطالعه ها در حوزه های اجتماعی و انسانی سود برد. یا اینكه تحلیل محتوا در گام های اولیه خود صرفا برای توصیف پیام های ارتباطی به كار می رفت، ولی در فرایند تكاملی خود تا بدان جا رسید كه با این روش، از طریق اندازه گیری همبستگی متغیرهای مستقر در متن، می توان به سوال های تحقیق پاسخ داد. «كارت رایت» تحلیل محتوا و رمزگذاری را به طور تبادل پذیری برای ارجاع به توصیف عینی، منتظم و كمی رفتارهای نمادی طرح می كند(1) برلسون نیز تعریف مشابهی دارد: «تحلیل محتوا نوعی تكنیك پژوهش است كه برای توصیف عینی، منظم و تا آنجا كه ممكن است كمی محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر داده ها به كار می رود(2) تعریف های مختلفی راجع به تحلیل محتوا داده شده است ولی علی رغم تنوعشان، همه تعریف ها در مورد عینیت، انتظام و عمومیت و تا آنجا كه ممكن است كمی بودن مشترك هستند.

شرط عینیت می گوید كه هر مرحله از فرایند پژوهش باید براساس قواعد، احكام و
روش های مشخص باشد. حتی ساده ترین نوع و عادی ترین اشكال تحلیل محتوا، به قضاوت شخصی پژوهشگر در مورد اطلاعاتش نیازمند است. مثلا چه مقوله ای باید به كار گرفته شود؟ مقوله«الف» را از مقوله«ب» چه گونه باید تمیز داد؟ پس از رمزگذاری و تلخیص یافته ها، باید دلایل مشخصی ما را به نتایج هدایت كنند.(1) در تحلیل محتوا نحوه رمزگذاری باید دقیقا تعریف و تشریح شود. رمز گذاری، داده های خام متن را با قواعدی مشخص تغییر می دهد. این دگرگونی ها شامل برش دادن یا تفكیك كردن متن، جمع آوری و شمارش می شود. در عمل رمزگذاری، سه نوع انتخاب انجام می شود كه عبارتند از:

-        انتخاب واحدها(شامل واحدهای ثبت و متن)

-        انتخاب قواعد شمارش و

-        انتخاب مقوله ها(2)

لازمه شرط عینیت این است كه پژوهشگر بتواند روش ها و معیارهای انتخاب اطلاعات مناسب و تفسیر یافته ها را به دیگر پژوهشگران انتقال دهد. در انتخاب واحدها(واحد ثبت)(3) بخش خاصی از محتوا با قرار گرفتن در مقوله های معین مشخص می شود. واحد ثبت بخشی از محتواست كه برای ساختن مقوله و شمارش بسامدی واحد پایه به كار
می رود. به طور مثال، كلمه یا نماد، شخصیت، جمله، پاراگراف، حادثه، عنوان و موضوع می توانند واحدهای ثبت باشند. «موضوع» یا مضمون، یكی از اشكال مهم واحد ثبت در تحلیل محتوا است. تحلیل محتوای موضوعی، شناسایی موضوع ها و میزان فراوانی آنها در یك متن است.

اصل مطرح شده در شرط انتظام، آن است كه مقالاتی كه در دایره شمول یل طرد محتوا یا مقوله قرار می گیرند باید برطبق قواهد كاربردی ثابتی باشند. براساس این شرط،
تحلیل هایی كه فقط در پی جمع آوری مویدات فرضیه های پژوهشگران است باید طرد شود و مقوله ها باید به گونه ای تعریف شوند كه برطبق قواعد كاربردی ثابتی قابل استفاده باشند. مقوله ها باید با قوانین عمومی و معین ساخت مقوله مطابقت داشته باشند.

(1) objectivity

(2) system

(1)   generality

(2) Recording unit

(3) Recording unit