پایان نامه بررسی موانع توسعه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران

پایان نامه بررسی موانع توسعه فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران در 58 صفحه ورد قابل ویرایش

بسمه تعالی

پیشگفتار : 

یكی از مباحث مهمی كه در نیمه دوم قرن بیستم و به دنبال ظهور كشورهای تازه استقلال یافته جهان سوم در عرصه روابط بین الملل توجه بسیاری از اندیشمندان علوم سیاسی را به خود جلب نموده است، نوسازی و توسعة سیاسی و توسعة اقتصادی است. اما این سوال مطرح می‌شود كه چرا تابه حال ایران نتوانسته است به الگویی درجهت نیل به توسعه سیاسی و اقتصادی دست یابد؟ در این مسیر با چه مشكلاتی مواجه می‌باشد؟

باعنایت به اهمیت این موضوع، مانیز در این پژوهش سعی نموده‌ایم ضمن ارائه تصویری از توسعه و ویژگی‌های آن، به بررسی ساختارهای فرهنگی ایران بپردازیم و مهمترین علل توسعه نیافتگی ایران را فرهنگ حاكم بر روح ملت ایران ذكر نموده، و به عنوان راه حل توسعه فرهنگی را مقدم بر توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی دانسته‌ایم.

ضمنا در این پژوهش سعی شده است ریشه‌ای ترین مسائل موجود در بطن فرهنگ ایرانی و مشكلات ساختارهای اجتماعی ایران مورد بررسی قرار گرفته تا علل توسعه نیافتگی ایران در عرصه های سیاسی و اقتصادی مشخص تر گردد. 

در مجموع می‌توان گفت كه هدف اصلی در این تحقیق این است كه توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی در كشور ما، در مقام نخست به معنای پالایش ویژگی‌های منفی و فرهنگی است كه در طول تاریخ و در بستر زمان شكل گرفته‌اند و رفع این موانع جز از طریق ایجاد یك نظام آموزشی كار آمد آن هم از طریق اهتمام جدی دولت كه قادر به تربیت انسانهایی خلاق و با فرهنگ باشد میسر نیست. بدیهی است كه رفع این نواقص در فرهنگ جامعه، بستری مناسب جهت توسعه همه جانبه را در كشور فراهم خواهد آورد.

اثبات این موضوع كه توسعه فرهنگی مقدم تر از توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی است، انگیزة انتخاب موضوع از جانب محقق می‎باشد.

در خاتمه لازم است از زحمات استاد عزیزم جناب آقای دكتر سریع القلم كه افتخار شاگردی ایشان را دوران تحصیلم در دانشگاه شهید بهشتی داشتم تشكر و قدردانی نمایم. زیرا از ایشان مطالب بسیاری آموختم كه در تمامی ابعاد زندگیم راهگشایم بودند و در این پژوهش هم از مطالب كتاب عقلانیت و آینده توسعه‌ یافتگی در ایران ایشان استفاده فراوانی نموده‌ام.

البته مطالب كتاب مذكور را با آمیخته‌های ذهنیم عجین ساخته‌ام بدیهی است كه هرگونه كاستی متوجه حقیر می‌باشد.

طرح مسئله:

دغدغه پیشرفت، توسعه یافتگی و ثبات سیاسی ایران همچنان ادامه دارد،‌ درحالی‌كه بسیاری از كشورهای هم ردیف ما راه و افقهای خود را پیدا كرده‌اند، ما هنوز در نزاعهای فكری و سیاسی خود غوطه‌وریم. جالب  اینكه مباحث پیشرفت و توسعه یافتگی را قبل از كشورهایی مانند مالزی، چین، كره جنوبی و… آغاز كرده‌ایم.^([1]) سوال اینجاست كه چرا تاكنون ایران نتوانسته است به الگویی در زمینه توسعه دست یابد؟ چرا رهبران و نخبگان ایرانی از گذشته درس عبرت نمی‌گیرند و اشتباهات خود را مرتب تكرار می‌كنند؟ چرا خیلی فكر نمی‌كنند؟‌ و اگر هم فكر كنند صحیح فكر نمی‌كنند؟‌ اگر ریشه مسائل قبل از انقلاب را بخواهیم به بیگانگان و امپریالیسم نسبت دهیم مشكلات بعد از انقلاب را چگونه باید ارزیابی كنیم؟ ما ایرانیان خیلی ملت خودخواهی هستیم هیچ وقت نمی‌خواهیم بپذیریم كه اشتباه كرده‌ایم عموماً خارج از خود به دنبال علتها، مشكلات و ریشه‌ها هستیم، زمانی امپریالیسم را سرزنش كردیم و اكنون كه امپریالیسم در خانه ما نیست جریان و گروه دیگر را متهم می‌سازیم. همیشه به دنبال این هستیم كه خود را توجیه كنیم. وقتی رهبران و نخبگان ایرانی اشتباه می‌كنند هیچ وقت از ملت عذرخواهی نمی كنند بلكه اشتباهات خود را به دیگران نسبت می دهند. مسئله دیگر این آنكه افكارمان خیلی مدرن است و مانند تكنولوژی سریع وارد می‎شود، ولی خلقیات ما كه نتیجه وجود سالها استبداد در این مملكت است،‌ همچنان تعیین كننده مانده است و سرنوشت مارا می‌سازد. ماافكار بسیار خوب خود را در سخنرانیها نتوانسته ایم به سیستم تبدیل كنیم. ظاهراً در نمایش فكر بیش از عمل لذت می‌بریم. باید بپذیریم انسانهابا سخنرانی تربیت نمی‌شوند، بلكه به طور مقطعی اهمیت مسائل تربیتی پی می‌برند. تربیت یك جامعه تداوم، نظم.‌تفكر و انسانهایی متعهد و حساسی را می‌طلبد. دیگر آنكه ما سامان و استوار را دوست نداریم،‌چون سامان یافتن خیلی زحمت دارد.‌ ساختن یك سیستم خیلی مشكل است. سیستم پذیری خیلی دشوارتر است، به همین دلیل ترجیع داده‌ایم با هیجانات و اوضاع روز زندگی كنیم. برایمان همان كافی است كه درآمد نفت حداقل بقای ما را تضمین می‌كند و به همین راضی هستیم. مسئله دیگر اینكه عده‌ای می‌خواهند به زور عقاید خود را بر دیگران تحمیل كنند. برخی می خواهند تمام مردم ایران را مذهبی كنند، برخی به دنبال غربی كردن همه هستند، برخی به دنبال روشنفكر كردن همه هستند،‌ اینها متوجه نیستند كه هر كدام از این اسمها نوعی تحمیل به عامه مردم است. یك جامعه به همه نوع قشر نیاز دارد: مذهبی، غرب زده، روشنفكر،‌ بومی و بسیاری از اقسام دیگر. آزادی در این دنیای پرتنوع و پرتلاطم عبارت است از اینكه هر كس تعلق فرهنگی خود را كسب كند و بدون تعرض و تعدی دیگران و دولت بتواند بدان عمل كند. عمده مشكل توسعه نیافتگی ایران در افكارمان نیست بلكه در تبدیل فكر به عمل است وناتوانی در ساختن سیستم است و نهایتا در شخصیت پرورش نیافته ماست. اینكه هركسی برایش خودش مهم است و برای عقاید دیگران هیچ ارزشی قائل نمی باشد. در جامعه‌ای كه افراد این اندازه نسبت به هم دافعه دارند نمی توان یك سیستم اجتماعی را ساخت. ایده گفتگوی تمدنها را مطرح می‌كنیم و 

می‌خواهیم به جهانیان فن گفتگو بیاموزیم وهمه را به وحدت فراخوانیم اما برخلاف آنچه كه دینمان به ما آموخته درمیان خود ترحم نداریم. حذف و حسادت و تخریب به شدت در میان ما رواج دارد و بر پایه محبت و عطوفت و همفكری و هم فهمی با یكدیگر معاشرت نمی‌كنیم. دو پایه مترولوژیك تمدن غرب، ساماندهی و تشكیل از یك طرف و ظرفیت نقد پذیری از طرف دیگر است. ما در هر دو نوع ضعیف هستیم.

10- توجه به اصل نسبیت

درباره یك جامعه در حوزه‌های تصمیم گیری، اجرائیات،‌ مملكت داری، مطلق و قطعی اندیشیدن آفت است. ابهام و انتزاع و نسبیت در تصمیم گیری، ارائه كار عملی، مدیریت و آسیب شناسی ومشكل یابی بسیار مفید است. بیان عقلی و علمی،‌ به راحتی نسبیت و ابهام می‌پذیرد و به ابهام آفرینی نیز ارج می‌نهد.

11- مدیریت پدیده‌ها و نه كنترل پدیده ها

به علت‌ بحران مشروعیت و فقدان جامعه مدنی، كنترل و اندیشه كنترل كردن و كنترل داشتن مردم برای مسئولین كشور بر هر امر دیگری مقدم است. اما آنچه كه مورد بحث است آن است كه كنترل بیش از حد قدرت رشد شخصیتی شهروندان را تضعیف می‌كند و فرهنگهای چند شخصیتی و متظاهر را متبلور می‌سازد.

12- بی‌توجهی به ضعف تروریسم

كشوری مانند تركیه به اندازه كل مبلغی كه ایران از فروش نفت تحصیل می‌كند درآمد گردشگری دارد. مصر و امارات هم همینطور و بسیاری از كشورهای دیگر. ولی سهم ایران از توریست در خوشبینانه‌ترین حالات سالانه 700 هزار نفر است. ارزی كه یك توریست در یك روز وارد كشور می‎كند، در حدود مبلغی است كه فروش یك شبكه نفت حاصل می‌شود. و این در حالتی است كه گذشته از آثار تاریخی وتمدن ایرانی، تنوع زیستی و اقلیمی كشورمان به گونه‌ای است كه در سطح بین المللی به عنوان یكی از پنج كشور برتر دنیا شناخته می‌شود. وجود 161 گونه پستاندار، 502 گونه پرنده و 196 گونه خزنده و تعداد پرندگان بی‌شمار آن كه به اندازه كل پرندگان قاره اروپا می‌باشند با آن همه آثار و ابنیه تاریخی نشان می‌دهد كه ایران قابلیتهای طبیعی برای تبدیل شدن به یكی از جذاب‌ترین مناطق دنیا را داراست ولی در عمل چنین اتفاقی به وقوع نپیوسته است.^([1]) هنوز دولتمردان و سیاستگذاران كشور در خواب غفلت به سر می‌برند. در آمد نفت و اقتصاد تك محصولی باعث گردیده كه دیگر مسئولین كشور به دنبال جلب سرمایه از طریق گردشگر نباشند. ولی از همه مهمتر مسائل ایدئولوژیك است كه از جانب گروههای فشار مذهبی و انقلابیون تندرو وارد می‎شود. بدیهی است توریستی كه می‌خواهد از اروپا و یا آمریكا و یا حتی تركیه و پاكستان به ایران بیاید و پول خود را خرج كند، توقع دارد كه همانند كشور خود در ایران زندگی كند. مثلا بی‌حجاب باشد،‌به كاباره برود،‌ در دریا به راحتی زن و مرد بتوانند شنا كنندو… اینجاست كه ایدئولوژی باز دارنده می‌شود:  اگر صنعت توریسم در كشور ما فعال شود علاوه بر جلب سرمایه و توسعه صنایع دیگر و خروج مملكت از وابستگی به نفت، معضل بیكاری نیز در كشور ما حل می‌شود. و مردم كشور ما ثروتمند خواهند شد. در نظر بگیرید اگر فقط سرمایه‌های ایرانیان خارج از كشور كه حدود 800 میلیارد دلار است،‌ امكاناتی به لحاظ امنیتی و اقتصادی فراهم شود تا این پول هنگفت جذب شود چه اتفاقی در مملكت ما می‌افتد و توریسم در این زمینه می‎تواند مؤثر باشد. مسئله دیگر دید خود مسئولینی است كه یا كوته بینانه است و یا شعاری می‌باشد، (نظیر جلب 20 میلیون توریست در برنامه 20 ساله یعنی 1403).  موردی كه در مسئلة توریسم خیلی مهم است آن است كه 20 سال در این زمینه غفلت شد، نه فرودگاهی ساختند،‌ نه جاده ای، نه هتلی، امكانات اقامتی و رفاهی د راین زمینه بسیار پایین است. همچنانكه در نوروز 84 حدود 12 میلیون و 600 هزار نفر مسافر در خیابانها اقامت داشتند. در حال حاضر حدود 6 میلیون رشته و تولید كننده صنایع دستی رو به اضحلال هستند و توسعه گردشگری این بخش را متحول می‌سازد،‌ مضافا بر اینكه باعث تعامل  فرهنگی نیز می‌شود وخود موجبات رشد و شكوفایی كشور را در عرصه‌های مختلف توسعه فرهنگی را موجب می‌گردد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                           صفحه

پیشگفتار ............................................................................................................... 1

فصل اول (كلیات)................................................................................................... 3

طرح مسئله............................................................................................................. 4

اهداف تحقیق.......................................................................................................... 10

اهمیت تحقیق ......................................................................................................... 10

سوال اصلی .......................................................................................................... 10

سوالات فرعی ....................................................................................................... 11

فرضیات تحقیق...................................................................................................... 11

متغیرها و مفاهیم عملیاتی ..................................................................................... 11

روش تحقیق ......................................................................................................... 11

مشكلات و موانع تحقیق ........................................................................................ 11

سازماندهی تحقیق................................................................................................. 12

فصل دوم- مفهوم توسعه و توسعه یافتگی ......................................................... 14

فرهنگ و توسعه.................................................................................................... 22

مفهوم فرهنگ........................................................................................................ 22

ویژگی‌های عمومی فرهنگ..................................................................................... 24

تاثیر فرهنگ بر توسعه و اهمیت مفهوم توسعه فرهنگی ...................................... 29

استراتژی فرهنگی ................................................................................................ 33

فصل سوم- موانع توسعه در ایران...................................................................... 40

فرهنگ عمومی تاثیر گذار بر روند توسعه............................................................ 40

تیپولوژی شخصیتی ایرانیان.................................................................................. 42

نتیجه گیری ........................................................................................................... 52

فهرست منابع......................................................................................................... 55

1- سعید ارجمند،‌ مقاله نفت تمام می‎شود وگردشگری می‌ماند،‌ روزنامه حیات نو مورخ 11/3/83