تحقیق نظریه امامت در ترازوی نقد

تحقیق بررسی نظریه امامت در ترازوی نقد

در این تحقیق می کوشیم تا نشان دهیم که اولا ادله ارائه شده برای اثبات نظریه امامت ناتمام است، ثانیا ناسازگاری درونی، این نظریه را رنج می دهد و ثالثا شواهد و قرائنی وجود دارد که این نظریه را نقض می کند. از آنجا که متکلمان شیعه، امامت را استمرار نبوت می دانند، مجبور می شویم بحث خود را از فلسفه نبوت آغاز کنیم.

ارکان اصلی نظریه امامت

نظریه امامت، از ابتدای تکون تاکنون فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر نهاده و عالمان و متکلمان شیعه در طول تاریخ، قرائت های مختلفی از آن داشته اند. لکن یک قرائت خاص همواره رواج و شهرت بیشتری داشته و خصوصا در عصر حاضر سطره خود را بر تلقی های دیگر گسترانده و شکل تفسیر رسمی را پیدا کرده است. ارکان این تلقی خاص به شرح زیر است:

الف) وجود امامان معصوم پس از پیامبر (ص) ضرورت دارد و بر خداوند واجب است برای رهبری و هدایت امت و حفظ شریعت، امامان معصومی را به عنوان جانشینان پیامبر اسلام نصب کند، (اصل وجوب و ضرورت امامت)

ب) خداوند برای دوران پس از پیامبر (ص) دوازده امام معصوم را- که اولین آنها امام علی بن ابیطالب و آخرینشان حضرت مهدی (ع) می باشد- به امامت امت نصب نموده است. (نصب الهی امامان دوازده گانه)

ج) امامان معصوم، به دلیل نصب الهی، عصمت و علم مصون از خطا و اشتباه، بر کلیهامور دینی و دنیوی امت، ریاست دارند و سخن آنها حجت قاطع است. لکن شأن اصلی آنها تفسیر دین و حفظ شریعت است و اگر به دلیل شرایط خاص جامعه، بر مسند قدرت و حکومت نباشند، مقام مرجعیت دین آنها همچنان باقی است.

د) دوازدهمین امام، به دلیل بی لیاقتی مردم و تهدید دستگاه حکومتی و خوف شهادت، به فرمان الهی و تا مدتی نامعلوم، غایب شده است و در آخر الزمان ظهور می کند تا همهدنیا را از ظلم و فقر و فساد و گمراهی نجات دهد.

فلسفه نبوت

در بحث فلسفه نبوت، دو سئوال مهم مطرح می شود. نخست آنکه چرا خداوند پیامبران به سوی بشر فرستاده است، دوم آنکه آیا بعثت پیامبران، ضرورت دارد یا اینکه پیامبران، موهبتهای الهی هستند و در ارسال آنها به سوی بشر، وجوب و ضرورتی رد کار نبوده و نیست. پیداست که برای یافتن پاسخ سئوال اول، می توان به تعالیم پیامبران و کتابهای آسمانی آنها رجوع کرد و فهمید که هدف و غرض خداوند از ارسال رسل چه بوده است. اما در مورد سئوال دوم، کار به این سادگی و آسانی نیست. اگر قائل به وجوب و ضرورت نبوت باشیم، باید با دلیل عقلی و پیشین (بدون استفاده از تعالیم پیامبران) این مدعا را اثبات کنیم.

متکلمان شیعه قائل به وجوب و ضرورت بعثت پیامبران هستند و این ضرورت را مقتضای حکمت الهی و قاعده لطف می دانند. ما در اینجا از میان ادله متعددی که در اثبات این مدعا اقامه شده است، دو نمونه را آورده و به نقد و بررسی آنها می پردازیم و معتقدیم که با مبانی ارائه شده در این نقدها، همهادله ضرورت نبوت را می توان نقد کرد.

ادله عقلی ضرورت امامت

با توجه به اینکه دین اسلام آخرین دین آسمانی و پیامبر اکرم (ص) خاتم انبیاء است و همچنین با توجه به اینکه هدف الهی از ارسال پیامبران این بوده که دین حق در میان مردم باقی باشد و حجت بر آنان تمام شود. اگر بعد از پیامبر اسلام (ص)، امامی نصب نشود که حقایق دین را برای مردم بیان و مجملات را رفع و کلیات را تفصیل نماید، دین در معرض مسخ شدن و بالاخره محو و نابود شدن قرار می گیرد. چرا که حقایق دین آنطور که مردم بتوانند استفاده کنند، در قرآن وجود ندارد و ما برای عمده احکام و حقایق دینی محتاج سنت پیامبر هستیم. از طرفی روایات پیامبر ضمانت بقاء ندارد و در معرض فراموشی و از بین رفتن بوده است. علاوه بر این دست سیاست روز با روایات بازی می کرد و در بین روایات، روایات دروغین و ساختگی جا می داده و خود قرآن هم که قابل تأویل و تفسیرهای گوناگون بوده است. پس در صورت نبودن کسی که بعد از پیامبر همهویژگیها و مقامات آن حضرت بجز نبوت و رسالت را داشته باشد، یعنی مثل خود پیامبر (ص)، معصوم و از خطا و اشتباه در عمل و قول مصون باشد تا کلامش در تبیین حقایق دین حجت باشد، ختم نبوت، نقض غرض از بعثت را سبب می گردد و مخالف با حکمت الهی خواهد بود.