مقاله نظریه سیستم ها

معرفی و بخشهایی از متن مقاله بررسی نظریه سیسستم ها

تاریخچه نظریه سیستمها را از دو دیدگاه می توان بررسی نمود. دیدگاه اول برای بررسی روند توسعه نظریه سیستمها ترجیح می دهد به بررسی روند تحولات و رویدادهایی بپردازد که در دانشگاه های آمریکا (و بخصوص دانشگاه MIT) در سالهای 1940 تا 1970 رخ داد. دیدگاه دوم به بررسی روند تحول در شیوه های نگرش به جهان و متدولوژی علم در سطح جهان می پردازد. آنچه در پی می آید، خلاصه ای از دو نگرش فوق است.

الف) تحولات دانشگاه MIT

پس از جنگ جهانی دوم، سه جهش در دانشگاه MIT به وجود آمد که هر یک 10 سال به درازا کشید. در این جهش ها اندیشه و علم پیشرفت های بزرگی کردند و دنیا با شناخت های جدیدی از سایبرنتیک (Cybernetics) گرفته تا حادترین مسئله روز یعنی محدودیت رشد اقتصادی آشنا شد.

در جریان بسط و نشر و حرکت و تحول افکار و آراء، رشته های گوناگون دانش، از روشها و لغات و اصطلاحات یکدیگر استفاده می کنند و به این ترتیب زمینه های بکر و دست نخورده بارور می شوند.

در سالهای 1940 تا 1950 رابطه میان ماشین و ارگانیسم مورد مطالعه قرار می گیرد. در این دوران مفاهیمی همچون بازخور (Feedback) که تا آن زمان در مورد ماشین ها بکار می رفت، در مورد ارگانیسم نیز بکار رفتند و راه پیدا شدن دو دانش جدید یعنی اتوماسیون و انفورماتیک هموار گردید.

در دهه 1940 چندین سمینار (بیش از ده مورد) برگزار شد که در آنها متخصصینی از رشته های مختلف (از مکانیک و الکترونیک تا زیست شناسی و فیزیولوژی و ریاضیات) شرکت جستند و به تبادل اطلاعات و نظریات پرداختند. دانشمندان کم کم دریافتند که برخی مسائل فقط با همکاری متخصصان رشته های مختلف قابل حل اند. به عبارت دیگر، بررسی و حل برخی مسائل به دیدگاهی فراتر از دیدگاه یک رشته خاص نیاز دارد....

ب) تحولات متدولوژی علم

طبق دیدگاه دوم، شیوه های تفکر را به سه گروه تقسیم می کنند :

1. کل گرایی اولیه

این شیوه تا رنسانس، روش غالب تفکر بود. این دوره را دوران حاکمیت فلسفه ها و وجود علامه ها (که از هر موضوعی، مقداری می دانستند) می شناسند. در این دوران به زنجیره علت ها اعتقاد داشتند اما خیلی سریع به خدا می رسیدند (علتهای وسطی بسیاری را حذف می کردند).

انسانها خیلی چیزها را می دیدند اما توجیهی برای آن نداشتند و آنرا به علت نهایی (خدا) متصل می کردند. در قرن شانزدهم همه رویدادهایی را که از شناخت آن عاجز بودند به خدا نسبت می دادند. چرا محصول از بین رفت؟ خدا خواست. چرا زمین می لرزد؟ مشیت پروردگار است. چه چیز عامل نگهداری ستارگان است؟ خدا.

یک اشکال عمده کل گرایی این بود که رشد نداشت. ...

2. جزء گرایی

تفکر جزءگرا از زمان تمدنهای باستانی وجود داشته است و آنرا برخاسته از اندیشه فلاسفه یونان باستان می دانند. تفکر جزءگرا هر پدیده ای را ابتدا به اجزاء کوچکتر تقسیم می نماید و می خواهد با مطالعه رفتار هر یک از اجزاء، به رفتار پدیده اصلی دست یابد. به عبارتی رفتار پدیده اصلی را حاصل جمع رفتار اجزاء آن می داند. رنه دکارت، فیلسوف فرانسوی (1650-1596) که خود از طرفداران این نظریه است، اصولی را برای آن وضع نموده است....

ویژگی های سیستم ها

مفهوم سیستم، شامل مفاهیمی مانند کل گرایی، نظم، به هم پیوستگی، اهداف و تعامل است که رفتار یک سیستم را تشکیل می دهد. هر یک از این مفاهیم به هم وابسته هستند، به گونه ای که تعریف یکی از مستقل از دیگری نیست.

ویژگیهای سیستم را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:

۱) هر سیستم حداقل از دو جزء تشکیل می شود.

۲) هر جزء حداقل با یک جزء از مجموعه ی اجزای سیستم، در ارتباط و تعامل می باشد (تعامل و وابستگی بین اجزاء)

۳) هر گونه تغییری در هر یک از اجزای سیستم، منجر به تغییر (هر چند ناچیز) در کل مجموعه ی سیستم می گردد. (یکپارچگی).

۴) مجموعه ی اجزای سیستم خصوصیاتی متفاوت از تک تک اجزای سیستم دارا می باشند. (کل گرایی)

۵) همه اجزای سیستم هدف واحدی را دنبال می کنند (هدف جو بودن)

۶) اجزای سیستم به گونه ای منظم فعالیت می نمایند.(نظم گرایی)

۷) همه سیستم ها دارای مرز معین و مشخصی (فیزیکی و ملموس یا غیرفیزیکی و نامحسوس) می باشند.

طبقه بندی سیستمها

طبقه بندی سیستمها به سیستمهای باز و بسته

گفته شد سیستمها را می توان بر شالوده های متفاوتی طبقه بندی کرد. یکی از طبقه بندیها سیستمها را به دو نوع باز و بسته متمایز ساخته است. این طبقه بندی در سالهای دهه 1930 بوسیله برتالانفی انجام شد به نظر وی یک سیستم بسته فاقد هر نوع ورودی از محیط و نیز فاقد هر نوع خروجی به آن است. به کلامی دیگر سیستم بسته سیستمی است که هیچ نوع داد و ستدی با خارج ندارد و برعکس سیستم باز سیستمی است که با محیط خارج در ارتباط است ورودی (Input) می گیرد و خروجی (Output) می دهد.

توضیح این نکته ضروری است که سیستم مطلقاً بسته در طبیعت یافت نمی شود و هر سیستمی بنحوی با محیط در رابطه مبادلاتی قرار می گیرد. در برخی سیستمها این رابطه در حداقل است و در برخی دیگر به حداکثر خود می رسد. بدین ترتیب می توان سیستمها را به سه طبقه مطلقاً بسته نسبتاً بسته و باز تقسیم نمود....